BEE - Hệ thống kiểm soát và cảnh báo sớm trên không (AWACS) là hệ thống rada trên không chuyên biệt được thiết kế cho các máy bay. Khi hoạt động trong không trung, AWACS cho phép phân biệt chính xác các máy bay địch và ta ở khoảng cách hàng trăm ki lô mét.
E-3 Sentry của Mỹ
AWACS vừa có tính năng tấn công, vừa có tính năng phòng thủ. Chúng có thể được sử dụng với mục đích phòng thủ khi phát hiện và cảnh báo các máy bay của đối phương.
E-2C Hawkeye
Trong tấn công, AWACS có nhiệm vụ chính là chỉ huy các máy bay chiến đấu tiêu diệt mục tiêu. Ngoài ra, AWACS còn được sử dụng với các nhiệm vụ giám sát, chỉ huy điều khiển và phối hợp tác chiến.
Tính năng chung
Grumman TBM-3W Avenger
Các hệ thống kiểm soát và cảnh báo sớm trên không hiện đại có khả năng phát hiện máy bay từ khoảng cách 250 (402 km). Một chiếc máy bay AWACS ở độ cao 9.100 m có thể bao quát một khu vực rộng tới 120.460 dặm vuông (311.990 km2). 3 chiếc máy bay như vậy có thể kiểm soát toàn bộ khu vực Trung Âu.
Hawker Siddely Nimrod AEW3 của Anh
Trong các trận không chiến, các máy bay AWACS có thể liên lạc với các máy bay “bạn”, tăng cường phạm vi quét và tăng thêm tính năng tàng hình cho các máy bay này. Tuy nhiên, các máy bay AWACS có thể bị đối phương phát hiện nhờ vào việc lần theo hoạt động của rada trên máy bay.
Sơ lược lịch sử phát triển
KJ-2000 của Trung Quốc
Anh là một trong những nước đầu tiên trên thế giới sử dụng rada. Trong quá trình phát triển kỹ thuật rada, Anh đã quan tâm phát triển loại rada có khả năng bố trí trên máy bay nhằm tăng cường khả năng đánh chặn của không quân. Ban đầu, việc phát triển này nhằm sớm phát hiện và đối phó máy bay Fw200 Condor của Phát xít Đức. Đây là mối đe dọa thường trực đối với tàu thuyền của Anh trên các vùng biển phía Tây Bắc.
A-50 Shmel của Liên Xô/Nga
Loại máy bay đầu tiên được sử dụng để mang mạng anten xoay là máy bay ném bom Vickers Wellington (seri R1629). Các máy bay này còn có nhiệm vụ chống tàu chiến và tên lửa V-1 của Phát xít Đức.
Tháng 2/1944, Hải quân Mỹ bắt đầu phát triển hệ thống rada bố trí trên máy bay với tên gọi Dự án Cadillac. Phiên bản đầu tiên ra mắt vào tháng 8 cùng năm với hệ thống rada bố trí trên máy bay ném bom BTM. Những thử nghiệm ban đầu đã cho kết quả khả quan khi hệ thống có khả năng phát hiện những máy bay tầm thấp ở khoảng cách 161km. Sau đó, Hải quân Mỹ tiếp tục phát triển hệ thống này với máy bay cảnh báo sớm BTM-3W được trang bị rada AN/APS 20 và bắt đầu đưa vào biên chế từ tháng 3/1945.
A-50 Shmel của Liên Xô/Nga
Năm 1958, Liên Xô bắt đầu chế tạo máy bay AWACS. Sau khi tiến hành thử nghiệm lắp đặt hệ thống rada cho Tu-95 và Tu-116, Liên Xô lại quyết định sử dụng Tu-114 để thiết kế máy bay AWACS. Sau này, Liên Xô còn sử dụng Tu-126 và An-50 để bố trí rada và biến chúng thành các máy bay AWACS nổi tiếng của mình.
Các nước sở hữu máy bay AWACS
Hiện nay, nhiều nước trên thế giới đã chế tạo thành công máy bay AWACS. Tuy nhiên, máy bay cảnh báo sớm E-3 Sentry và E-2 Hawkeye vẫn là các mẫu phổ biến và nổi tiếng nhất.
Máy bay AWACS của Ấn Độ tương tự KJ-2000 của Trung Quốc
Mỹ hiện nay là nước sở hữu nhiều mẫu máy bay AWACS nhất thế giới với 12 loại khác nhau gồm: Boeing 737 AEW&C, E-3 Sentry, Boeing E-767, Boeing PB-1W Flying Fortress, Douglas AD-3/4/5W Skyraider, Grumman AF-2W Guardian, Grumman E-1 Tracer, Grumman E-2 Hawkeye, Grumman TBM-3W Avenger, Lockheed EC-121 Warning Star, Lockheed EC-130V Hercules, Lockheed P-3 AEW&C.
IAI 707 Phalcon của Israel
Anh là quốc gia đứng thứ 2 với 5 mẫu máy bay AWACS gồm: E-3 Sentry, Avro Shackleton, Fairey Gannet, Hawker Siddely Nimrod AEW3 và Seaking Mk 7 (AEW.5).
Xếp sau Anh và Mỹ là Trung Quốc khi nước này cũng “tự chế” được 4 mẫu máy bay AWACS gồm: KJ-1 AEWC, KJ-200, KJ-2000 và Y-8 AWACS/Y-8J AEW.
Saab 2000 Erieye của Pakistan
Tuy rất quan tâm và phát triển các loại máy bay AWACS từ những năm 1950, nhưng cho đến nay Nga mới có được 3 mẫu máy bay AWACS gồm: Beriev A-50 Shmel, Kamov Ka-31 Helix và Tupolev Tu-126 Moss.
Ngoài ra, Ấn Độ và Pakistan cũng có được 3 mẫu máy bay AWACS. Số lượng này của Thụy Điển và Israel là 2. Italia, Thổ Nhĩ Kỳ và Iran mỗi nước có 1 mẫu máy bay AWACS.
E-767 AWACS của Nhật Bản
Một trong những ưu tiên chiến lược phát triển sức mạnh quân sự của các nước trên thế giới là đầu tư cho lực lượng không quân. Trong chiến tranh hiện đại, việc chiếm ưu thế tuyệt đối trên không có vai trò hết sức quan trọng. Muốn làm được điều này, ngoài số lượng và chất lượng các máy bay chiến đấu, việc nắm địch sẽ giúp lực lượng không quân chủ động đối phó và tác chiến hiệu quả. Trong những năm gần đây, nhiều nước bắt đầu chú trọng phát triển hệ thống kiểm soát và cảnh báo sớm trên không (AWACS) và coi đây như những đôi mắt thần canh gác bầu trời.
Bên cạnh đó, các nước như Nhật Bản, Austalia, Hy Lạp, Canada, Chile, Singapore và nhiều nước khác cũng mua và sở hữu một số mẫu máy bay AWACS.
E-3 Sentry của MỹAWACS vừa có tính năng tấn công, vừa có tính năng phòng thủ. Chúng có thể được sử dụng với mục đích phòng thủ khi phát hiện và cảnh báo các máy bay của đối phương.
E-2C HawkeyeTrong tấn công, AWACS có nhiệm vụ chính là chỉ huy các máy bay chiến đấu tiêu diệt mục tiêu. Ngoài ra, AWACS còn được sử dụng với các nhiệm vụ giám sát, chỉ huy điều khiển và phối hợp tác chiến.
Tính năng chung
Grumman TBM-3W AvengerCác hệ thống kiểm soát và cảnh báo sớm trên không hiện đại có khả năng phát hiện máy bay từ khoảng cách 250 (402 km). Một chiếc máy bay AWACS ở độ cao 9.100 m có thể bao quát một khu vực rộng tới 120.460 dặm vuông (311.990 km2). 3 chiếc máy bay như vậy có thể kiểm soát toàn bộ khu vực Trung Âu.
Hawker Siddely Nimrod AEW3 của AnhTrong các trận không chiến, các máy bay AWACS có thể liên lạc với các máy bay “bạn”, tăng cường phạm vi quét và tăng thêm tính năng tàng hình cho các máy bay này. Tuy nhiên, các máy bay AWACS có thể bị đối phương phát hiện nhờ vào việc lần theo hoạt động của rada trên máy bay.
Sơ lược lịch sử phát triển
KJ-2000 của Trung QuốcAnh là một trong những nước đầu tiên trên thế giới sử dụng rada. Trong quá trình phát triển kỹ thuật rada, Anh đã quan tâm phát triển loại rada có khả năng bố trí trên máy bay nhằm tăng cường khả năng đánh chặn của không quân. Ban đầu, việc phát triển này nhằm sớm phát hiện và đối phó máy bay Fw200 Condor của Phát xít Đức. Đây là mối đe dọa thường trực đối với tàu thuyền của Anh trên các vùng biển phía Tây Bắc.
A-50 Shmel của Liên Xô/NgaLoại máy bay đầu tiên được sử dụng để mang mạng anten xoay là máy bay ném bom Vickers Wellington (seri R1629). Các máy bay này còn có nhiệm vụ chống tàu chiến và tên lửa V-1 của Phát xít Đức.
Tháng 2/1944, Hải quân Mỹ bắt đầu phát triển hệ thống rada bố trí trên máy bay với tên gọi Dự án Cadillac. Phiên bản đầu tiên ra mắt vào tháng 8 cùng năm với hệ thống rada bố trí trên máy bay ném bom BTM. Những thử nghiệm ban đầu đã cho kết quả khả quan khi hệ thống có khả năng phát hiện những máy bay tầm thấp ở khoảng cách 161km. Sau đó, Hải quân Mỹ tiếp tục phát triển hệ thống này với máy bay cảnh báo sớm BTM-3W được trang bị rada AN/APS 20 và bắt đầu đưa vào biên chế từ tháng 3/1945.
A-50 Shmel của Liên Xô/NgaNăm 1958, Liên Xô bắt đầu chế tạo máy bay AWACS. Sau khi tiến hành thử nghiệm lắp đặt hệ thống rada cho Tu-95 và Tu-116, Liên Xô lại quyết định sử dụng Tu-114 để thiết kế máy bay AWACS. Sau này, Liên Xô còn sử dụng Tu-126 và An-50 để bố trí rada và biến chúng thành các máy bay AWACS nổi tiếng của mình.
Các nước sở hữu máy bay AWACS
Hiện nay, nhiều nước trên thế giới đã chế tạo thành công máy bay AWACS. Tuy nhiên, máy bay cảnh báo sớm E-3 Sentry và E-2 Hawkeye vẫn là các mẫu phổ biến và nổi tiếng nhất.
Máy bay AWACS của Ấn Độ tương tự KJ-2000 của Trung QuốcMỹ hiện nay là nước sở hữu nhiều mẫu máy bay AWACS nhất thế giới với 12 loại khác nhau gồm: Boeing 737 AEW&C, E-3 Sentry, Boeing E-767, Boeing PB-1W Flying Fortress, Douglas AD-3/4/5W Skyraider, Grumman AF-2W Guardian, Grumman E-1 Tracer, Grumman E-2 Hawkeye, Grumman TBM-3W Avenger, Lockheed EC-121 Warning Star, Lockheed EC-130V Hercules, Lockheed P-3 AEW&C.
IAI 707 Phalcon của IsraelAnh là quốc gia đứng thứ 2 với 5 mẫu máy bay AWACS gồm: E-3 Sentry, Avro Shackleton, Fairey Gannet, Hawker Siddely Nimrod AEW3 và Seaking Mk 7 (AEW.5).
Xếp sau Anh và Mỹ là Trung Quốc khi nước này cũng “tự chế” được 4 mẫu máy bay AWACS gồm: KJ-1 AEWC, KJ-200, KJ-2000 và Y-8 AWACS/Y-8J AEW.
Saab 2000 Erieye của PakistanTuy rất quan tâm và phát triển các loại máy bay AWACS từ những năm 1950, nhưng cho đến nay Nga mới có được 3 mẫu máy bay AWACS gồm: Beriev A-50 Shmel, Kamov Ka-31 Helix và Tupolev Tu-126 Moss.
Ngoài ra, Ấn Độ và Pakistan cũng có được 3 mẫu máy bay AWACS. Số lượng này của Thụy Điển và Israel là 2. Italia, Thổ Nhĩ Kỳ và Iran mỗi nước có 1 mẫu máy bay AWACS.
E-767 AWACS của Nhật BảnMột trong những ưu tiên chiến lược phát triển sức mạnh quân sự của các nước trên thế giới là đầu tư cho lực lượng không quân. Trong chiến tranh hiện đại, việc chiếm ưu thế tuyệt đối trên không có vai trò hết sức quan trọng. Muốn làm được điều này, ngoài số lượng và chất lượng các máy bay chiến đấu, việc nắm địch sẽ giúp lực lượng không quân chủ động đối phó và tác chiến hiệu quả. Trong những năm gần đây, nhiều nước bắt đầu chú trọng phát triển hệ thống kiểm soát và cảnh báo sớm trên không (AWACS) và coi đây như những đôi mắt thần canh gác bầu trời.
Bên cạnh đó, các nước như Nhật Bản, Austalia, Hy Lạp, Canada, Chile, Singapore và nhiều nước khác cũng mua và sở hữu một số mẫu máy bay AWACS.
Ngọc Biên (Tổng hợp)
Đăng Nhận xét của bạn!
Bạn có thể để lại nhận xét của mình và tuân thủ theo các nguyên tắc sau:
